هر آن چه لازم است درباره اسپکولوم واژینال بدانید!

مقدمه

یکی از مهم ترین کارهای ممکن با توجه به اهمیت و سلامتی بدن، معاینه زنان به صورت مرتب توسط یک پزشک متخصص زنان است. اهمیت این مسئله از آن جایی ناشی می شود که اندام های زنانه به شدت روی دیگر قسمت های بدن فرد تاثیرگذار می باشند. برای همه خانم ها پیش آمده است که در طول زندگی خود جهت معاینات تخصصی یا به علت بیماری های زنانه، به پزشک زنان مراجعه کرده باشند. در این هنگام برای معاینه واژن متخصص زنان از وسیله ای به نام اسپکولوم واژینال برای معاینه استفاده می کند. شاید بسیاری از خانم ها با نام این وسیله آشنایی نداشته باشند. پس پیشنهاد می دهیم با این مقاله همراه شوید تا شما را با اسپکولوم واژینال و کاربردهای آن آشنا کنیم.

معرفی اسپکولوم (speculum)

اسپکولوم (speculum) وسیله‌ای جهت معاینه بهتر فرد بیمار می باشد، که با کنارزدن بافت‌های مختلف اطراف محل مورد معاینه، دید بهتری را جهت بررسی و معاینه برای پزشک فراهم می‌آورد. اين ابزار کاربردی اولين بار توسط يوناني ها و روس ها در حوزه مصارف پزشکی ساخته شده است. به منظور معاینه‌های قسمت‌های مختلف بدن مانند بینی، راست روده (رکتوم)، گوش (گوش میانی) و دهان از این وسیله استفاده می‌شود اما پرکاربردترین و شناخته‌شده ترین نوع اسپکولوم، اسپکولوم واژینال است. هر کدام از این ابزارها دارای سایزهای مختلفی هستند و از آن ها برای تمام ردههای سنی، حتی کودکان نیز می توان استفاده کرد.

اسپکولوم واژینال (Vaginal speculum) چیست؟

نخستین اسپکولوم‌های ساخته شده از جنس فلز و فولاد بوده‌اند اما امروزه به دلیل درک و آگاهی از حساسیت ناحیه تناسلی و ضرورت رعایت نکات و اصول بهداشتی در معاینه دستگاه تناسلی به منظور پیشگیری از انتقال عفونت، اسپکولوم‌های واژینال اغلب از جنس پلاستیک می‌باشند. رترکتورها فولادی به دلیل داشتن تیغه خمیده و به شکل قلاب زاویه‌های متفاوتی از محل عمل حاصل می‌نمایند. اسپکولوم واژینال فلزی (فولادی) نیز در صورت استریل کردن و ضدعفونی می‌توانند در دفعات متعدد مورد استفاده قرار بگیرند.

اسپکولوم واژینال ابزاری مخصوص جهت بررسی و معاینه دستگاه تناسلی زنان به منظور تشخیص و درمان بیماری‌های زنان می‌باشد. این وسیله برای معاینه واژن و ابتدای رحم مورد استفاده قرار می‌گیرد، علاوه بر آن، طی انجام برخی از اعمال جراحی در این نواحی نیز می‌توان آن را به کار گرفت.برای انجام معاینات بهتر از وسایلی همچون تخت ژنیکولوژی و چراغ معاینه پزشکی مامایی استفاده می کنند که مکمل های این مدل از معاینات پزشکی می باشند.

اسپکولوم واژینال به عنوان یک رترکتور یا منقبض‌ کننده شناخته می‌شود. بطور کلی، رترکتورها در دو نوع دستی و اتوماتیک با هدف اعطای دید کافی یا اکسپوز در محل جراحی مورد استفاده قرار می‌گیرند. اسپکولوم با اعمال فشار به بافت‌های سطحی و عمقی محل مورد نظر موجب انقباض بافتی می‌شود. رترکتور اتوماتیک با دارا بودن ضامن قفلی در دسته‌ها، زاویه ثابت بدون تغییر درجه را امکان پذیر می‌سازد.

ویژگی های اسپکولوم واژینال

جنس آن بسیار شفاف بوده که قابلیت دید را افزایش می دهد

فاقد قسمت های تیز بوده که به دهانه واژن آسیب برساند

مواد اولیه آن مدیکال گرید است

این محصول در شرایط کاملا بهداشتی و استرلیزه ساخته و تولید می شود

دارای پیچ جهت باز و بسته شدن است

با گاز اتیلن اکساید استریل شده است

از بهترین نوع مواد اولیه بهداشتی ساخته شده است

بسیار مقاوم و محکم می باشد

دارای تاییدیه تست های فیزیکی و میکروبیولوژی است

مزایای اسپکولوم واژینال

هنگام استفاده از اسپکولوم واژینال ترشحات عفونی به راحتی قابل تشخیص است.

اسپاسم عضلانی واژن و درد هنگام معاینه به خاطر طراحی خاص محصول به راحتی برطرف می شود.

استفاده از اسپکولوم های واژینال یک بار مصرف، کاهش سرایت عفونت های بیمارستانی، عفونت باکتریایی، انگلی، قارچی و ویروسی را در پی دارد.

اسپکلوم های دارای نور مقاومت بدنه بیشتری نسبت به اسپکلوم های بدون نور دارند.

لبه های  کند اسپکولوم یک بار مصرف باعث آسیب بافتی نمی شود.

طراحی محصول به صورت تک سایز است، به شکلی که تمام سایزهای اندامی را پوشش دهد.

کاربرد اسپکولوم واژینال

اصلی ترین کاربرد اسپکولوم واژینال، انجام بایوپسی (Biopsy) یا نمونه برداری از مخاط دهانه، گردنه و داخل رحم است. معمولا برای تشخیص بیماری‌های زنان، پزشک متخصص با استفاده از اسپکولوم‌های بهداشتی یک بار مصرف دهانه رحم را باز کرده و به کمک ابزار پزشکی مقداری از مخاط بافت موردنظر را به عنوان نمونه برمی‌دارد.

معاينه واژن مي‌تواند در ارزيابي و تشخيص بيماري‌هاي متعددي مفيد باشد. برخي از اين بيماري‌هاي عبارتند از:عفونت‌هاي مقاربتي مانند سوزاک، سيفليس، تريکوموناس، ويروس  پاپيلوماي انساني و کلاميديا، واژينوز باکتريال، عفونت قارچي و عفونت‌هاي مجراي ادرار، خونريزي غير عادي رحم، تومورهاي فيبروئيد، کيست‌هاي تخمدان، ناباروري، سندرم تخمدان پلي کيستيک، خونريزي از رکتوم، اندومتريوز، تومورهاي اندام تناسلي، زگيل ناحيه تناسلي، حاملگي خارج از رحم و...

نمونه برداری از دهانه رحم بسته به میزان آسیب دیدن بافت‌ها می‌تواند دردناک باشد. بهتر است بدانید نمونه برداری دهانه رحم هیچ آسیبی به پرده بکارت وارد نکرده و تنها ممکن است باعث کمی انقباض یا احساس فشار در بیمار شود.درصورتی که پزشک نیاز به نمونه برداری از بافت های بیشتر داشته باشد، معمولا از محلول‌های شیمیایی یا بی‌حسی موضعی استفاده می‌شود.از دیگر کاربردهای مهم اسپکولوم واژینال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد :

1. تست پاپ اسمیر: نمونه برداری از مخاط رحم جهت تشخیص بیماری‌های زنان
2. تست فیبرونکتین جنینی: نمون‌برداری مخاط گردنه رحم و دهانه آن به منظور بررسی میزان پروتئین غشاهای جنینی، جهت جلوگیری از مشکلاتی مانند زایمان زودرس و سقط جنین
3. کولپوسکوپی: این وسیله برای بررسی بافت‌های داخلی وارد واژن شده و پزشک به راحتی می تواند عفونت‌های لگنی و رحمی، بافت‌های آسیب دیده از سرطان دهانه رحم، زگیل تناسلی و غیره را تشخیص دهد. معمولا مرحله بعد از پاپ اسمیر درصورت وجود مشکلات زنانگی، کولپوسکوپی است. برای انجام این کار دهانه رحم را با استفاده از اسپکولوم فلزی باز نگه داشته و کولپوسکوپ که شبیه دوربین است وارد واژن می شود.

نحوه استفاده از اسپکولوم واژینال

پزشک پیش از انتخاب اسپکولوم، اندازه دهانه محل معاینه (مهبل یا واژن) را تخمین می زند، چون اندازه های دهانه در خانم ها متفاوت است. بر حسب اندازه دهانه واژن از اسپکولوم های مختلف استفاده می شود. برخی از پزشکان قبل از معاینه واژن، این ابزار فلزی سرد را با آب گرم مرطوب می کنند تا معاینه راحت تر انجام پذیرد.در صورتی که پزشک نتواند اسپکولومی پیدا کند که بدون ایجاد ناراحتی وارد مهبل شود (البته چنین موردی به ندرت اتفاق می افتد) اصلا از اسپکولوم استفاده نمی کند. اما اگر نمونه برداری برای کشت لازم باشد، معمولا با فرو بردن یک سوآپ نسبتا بلند به داخل مهبل، این کار را انجام می دهند.

برای این که دیواره های مهبل به طور طبیعی به هم چسبیده اند. باز کردن ملایم کانال مهبل به پزشک این امکان را می دهد تا نه تنها دیواره های مهبل، بلکه دهانه رحم را نیز معاینه کند. بنابراین، پزشک می تواند وجود هرگونه ترشح، عفونت دهانه رحم یا هر خراشی را به سهولت ببیند.اگر ترشح غیر معمول وجود داشته باشد، پزشک مواد ترشح شده را به سادگی در زیر میکروسکوپ آزمایش می کند. اگر درباره امکان عفونت سوزاک نگرانی وجود داشته باشد، احتمالا یک نمونه برای تهیه کشت برداشته خواهد شد.

معاینه هر چه بهتر حفره واژن به استفاده از نور بستگی دارد اسپکولوم‌های قدیمی دارای نور نبوده و لذا از نور غیرمستقیم بهره گرفته می‌شد؛ اما اسپکولوم‌های جدید دارای نور مستقیم هستند. این ویژگی به پزشک کمک می‌کند تا میدان دید بیشتری داشته باشد و ترشحات مجاری را تشخیص دهد.

هنگام معاینه توسط این ابزار زنان باید نفس عميق كشيده و سعی کنند عضلات واژن، مقعد و شکم خود را در هنگام فروکردن اسپوكولوم شل نگه‌دارند. باید توجه نمود که برای جلوگیری از کاهش کیفیت محصول، آن را در مکانی خشک و خنک نگه داری کردو زیر تابش مستقیم نور خورشید برای مدت طولانی قرار نگیرد.

عوارض استفاده از اسپکولوم واژینال

احتمال انتقال عفونت: در صورت استفاده از اسپکولوم دائم مصرف فلزی حتما باید پس از مصرف با مواد ضد عفونی کننده شسته و سپس توسط اتوکلاو به طور کامل استریل گردد.

احتما ایجاد آسیب بافتی: معمولا پزشکان قبل از وارد کردن اسپکولوم به مجرای واژن آن را با ژل های روان کننده (مانند ژل لوبریکانت) اغشته می کنند. درنتیجه احتمال آسیب بافتی ناشی از ورود اسپکولوم کاهش می یابد.

   احتمال ایجاد خونریزی: پزشک با دقت در معاینه از بروز خونریزی جلوگیری می کند. البته در هنگام استفاده از اسپکولوم های فلزی این عارضه شایع تر است، لذا توصیه به استفاده از اسپکولوم های پلاستیکی می شود.

هشدار:

• بلافاصله پس از باز کردن اسپکولوم واژینال، از آن استفاده کنید و آن را مدت طولانی در هوای آزاد قرار ندهید.
• اگر بسته بندی پاره یا آسیب دیده است؛ از آن استفاده نکنید.
• از اسپکولوم چند بار استفاده نکنید.

انواع اسپکولوم واژینال

این دسته از محصولات دارای دو نوع (به جز نوع پیچی و دلفینی) دائمی و یک بار مصرف هستند. اسپکولوم عضو ثابت مطب‌های پزشک زنان و زایمان است و کمک بسیار زیادی به تسهیل روند زایمان طبیعی می‌کند. دو نوع اسپکولوم واژینال وجود دارد، که عبارتند از :

1. اسپکولوم سنگین (Weighted Speculum):  این نوع اسپکولوم برای کنار زدن دیواره خلفی واژن مناسب بوده و از جنس فولاد ضد زنگ ساخته شده یا با «کروم» روکش می‌شود. علاوه بر این، اسپکولوم‌های سنگین دارای تیغه‌های متنوعی هستند که پزشک بسته به شرایط بیمار می‌تواند آن را بلند، کوتاه، باریک یا پهن کرده و درد معاینه را برای بیمار کاهش دهد. این نوع دائمی قابلیت استریل یا اتوکلاو (Autoclave) و ضدعفونی شدن دارد. به علت استفاده نامحدود از این محصول به آن اسپکولوم دائمی هم گفته می‌شود. این نوع از اسپکولوم به نام (Auvard  Garrigue  Picot) نیز شناخته شده است.

1. اسپکولوم گریوز (Graves Speculum): این دسته از اسپکولوم‌های واژینال به‌ صورت یک بار مصرف پلاستیکی یا فلزی  به دو شکل ساده و پیچی ساخته می‌شوند. کاربرد اصلی آن‌ها باز کردن دهانه رحم، کنار زدن بافت‌های داخلی است. این اسپکولوم‌های دارای سایزبندی و تیغه‌های کوچک، متوسط و بزرگ هستند.

نمونه های جدید اسپکولوم واژینال یک بار مصرف داری نور مستقیم می باشد، در نتیجه باعث می شود برسی دهانه رحم و واژن دقيق تر و سريع تر انجام پذیرد و میانگین تشخيص ضايعات در اين نمونه مناسب تر از اسپکولوم واژینال یکبار مصرف هاي فاقد نور مستقيم عمل می کند. كيفيت نور و دامنه ديد در محصول جديد، بهتر و ساير عوامل مزاحم مانند سر و سايه دست معاينه‌كننده حذف مي شود.

3. اسپکولوم بایوالو: طراحی این وسیله در مقایسه با دو نوع دیگر اسپکولوم متفاوت می‌باشد. از اسپکولوم بایوالو به منظور استفاده در اعمال جراحی که مدت طولانی‌تر دارند استفاده می‌گردد. اسپکولوم بایوالو با دارا بودن دو دهانه باعث می شود که دهانه رحم و واژن به طور کامل باز شود. این قبیل از اسپکولوم‌ها دارای مخزن جمع آوری خون و ترشحات واژن هستند و به نحوی طراحی شده‌اند که در معرض گازهای سرد مانند کرایو و اجسام گرم مانند الکتروکوتر مقاوم می‌باشد. استفاده از اسپکولوم بایوالو با دارا بودن دسته بلندتر آسان تر شده است و امکان چرخش آن را تا زاویه لازم فراهم می‌کند، همچنین به دلیل آن که می‌توان با یک دست از آن استفاده کرد، دست دیگر جراح آزاد بوده و آزادی عمل بیشتری خواهد داشت.

به علت سهولت در استفاده و ایمنی بیشتر، از اسپکولوم های یک بار مصرف بیشتر استفاده می شود، زیرا کاربری این نوع از اسپکولوم هم برای پزشک راحت تر است و هم بیمار اطمینان خاطر بیشتری دارد.