با انواع محلول های ضدعفونی کننده و کاربرد آن ها آشنا شوید

استفاده از محلول‌های ضدعفونی کننده، جزء جدا نشدنی زندگی انسان امروزی شده ‌است. حال اگر بحث استفاده از محلول ضدعفونی کننده در بیمارستان‌ به میان بیاید نیز باید به صورتی جدی‌تر دست به انتخاب زد. چون بیمارستان محلی حساس و حیاتی برای انواع بیماران با بیماری‌ها و امراض گوناگون آن‌ها است. بیماری‌هایی که ممکن است واگیر داشته باشند و یا نسبت به میکروب‌ها مقاومت کمی داشته باشند. مکان‌هایی در بیمارستان‌ها نیز مثل اتاق عمل، ICU، CCU که جز بخش مراقبت‌های ویژه قرار دارند و باید نسبت به دیگر فضاهای بیمارستانی از ایمنی و ضدعفونی بیشتری برخوردار باشند.

آشنایی بیشتر با انواع محلول های ضدعفونی کننده، به انتخاب بهتر آن ها کمک می‌کند. این امر باعث می‌شود که با توجه به کاربرد هریک بتوان از آن ها بهترین استفاده را برد و گزینه های بیشتری از محلول‌های ضدعفونی کننده را با توجه به شرایط مختلف زمانی و مکانی نیز در اختیار داشت.

محلول ضدعفونی کننده چیست؟

ضدعفونی کننده ها دسته‌ای از مواد شیمیایی هستند که با اثر بر باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها، اسپور باکتری ها و سایر اورگانیسم‌ها، آن ها را از بین می‌برند و یا از رشد آن ها جلوگیری می‌کنند. مواد ضدعفونی کننده ‌ای را که برای سطح پوست و بدن و در بافت‌های زنده استفاده می‌شوند، گندزدا (Antiseptic) می‌نامیم.

مواد ضدعفونی کننده ابزار، وسایل، لباس‌ها، کاشی‌ها، وان حمام، دستشویی و حمام را ضدعفونی کننده (Disinfection) می‌نامند. استفاده از ضدعفونی کننده‌ها برای تامین سلامتی بسیار ضروری است و از عوامل مهم پیشگیری از بیماری‌ها به خصوص، بیماری‌های مسری می‌باشد.

معرفی محلول های ضدعفونی کننده بیمارستانی

ضدعفونی با هیپوکلریت سدیم در سطوح محیطی بیمارستان: در کاهش آلودگی و پیشگیری از عفونت و منجر به مهار رشد میکروارگانیسم‌ها تاثیر زیادی دارد.

پراکسید هیدروژن: آلودگی توسط عوامل بیماری‌زای مقاوم در برابر چند دارو در سطوح نرم مانند پرده‌های کنار تخت را کاهش می‌دهد.

آب الکترولیز شده: در کاهش باکتری‌های هوازی و اسپورهای C. دیفیسیل به طور قابل توجه و بدون باقی گذاشتن هیچ پسماند سمی بر روی سطوح موثر است.

پلاسمای فشار اتمسفر: فعالیت ضد باکتریایی در برابر انواع پاتوژن‌ها دارند.

ضدعفونی کننده نانو نقره: محصولی جدید و غیر الکلی است که خاصیت ضد قارچی هم دارد.

دکوسپت: یکی از معروف‌ترین محلول‌های ضدعفونی دست است.

سپتی اسکراب : اسكراب قبل از عمل دست جراح و کادر اتاق عمل به کار می‌رود.

بتادین (پوویدون آیداین 10 درصد): جهت ضدعفونی کردن پوست و سوختگی‌های درجه 2و 3 و همچنین ضدعفونی کردن محل تزریق و در آخر در پیشگیری از عفونت در بخیه و پانسمان موثر است.

محلول های متداول ضدعفونی کننده

آب ژاول: ماده اصلی موجود در آب ژاول، هیپوکلریت سدیم است و ترکیبی فوق‌العاده قوی است که درصد خیلی کم از آن (5 درصد) را در آب حل می‌کنند و با نام‌های مختلف تحت عنوان سفید کننده به بازار عرضه می‌کنند و برای ضدعفونی لگن و وان حمام ، لباس‌ها ، دیوارهای حمام ، توالت و آشپزخانه مناسب است و نیز در ضدعفونی آزمایشگاه هایی که در معرض ویروس هپاتیت قرار دارند (بخش همودیالیز)، استفاده می‌شود.

محلول هیپوکلریت یا آب ژاول ، تمام میکروب‌ها اعم از قارچ ، ویروس و باکتری را نابود می‌کند. آب ژاول را باید در ظروف مات و سربسته نگهداری کرد و از بکار بردن آن به همراه جوهر نمک باید جدا خودداری کرد.

ساولن: ساولن در ضدعفونی سریع ابزارها و وسایل پزشکی و جراحی و همچنین شستشوی دست جراح و تمیز کردن زخم‌ها کاربرد دارد. همچنین محلول یک درصد آن برای ضدعفونی زخم‌ها و شستن پوست دست و بدن بسیار مناسب است. این ماده باکتری کش قوی است، ولی بر ویروس‌ها اثری ندارد. از تماس ساولن با چشم و گوش باید جلوگیری کرد. ورود آن در گوش باعث کر شدن می‌شود. ساولن باید به دور از نور و در ظرف‌های کدر نگهداری شود. درب ظروف محتوی ساولن نباید چوب پنبه‌ای و پلاستیکی باشد. زیرا این مواد ، ساولن را خراب می‌کنند. ساولن توسط صابون شسته و بی‌اثر می‌شود.

فرمالدئید: میکروب کشی قوی است و تمام انواع میکروب‌ها را نابود می‌کند. غلظت یک درصد آن، ضد میکروب سل است. از این ماده برای ضدعفونی اماکن و وسایل، ابزار جراحی، دستگاه دیالیز و آندوسکوپی استفاده می شود. فرمالدئید برای ضدعفونی کردن مکان‌هایی که میکروب‌های تب‌زا، میکروب عامل سوزش طحال، میکروب سل و میکروب عامل خونریزی های شدید آلوده شده باشند، بسیار مناسب است.

فنل: فنل در غلظت دو درصد، اکثر میکروب‌ها را از بین می‌برد. در بیمارستان‌ها برای ضدعفونی سطوح و ظروف آزمایشگاهی استفاده می‌شود و نیز در صابون‌ها و شامپوها به عنوان ماده محافظ به کار می‌رود. فنل یک ضدعفونی کننده مناسب برای مدفوع است، لذا از محلول 50 درصد آن در برخی از صابون‌های دستشویی نیز استفاده می‌شود. فنل برای انسان سمی است.

کلر: عنصری است که در ساختمان بسیاری از رنگ برها و سفیدکننده‌ها و ضدعفونی کننده‌ها به کار می رود. کلر، در مورد هر سه دستـﮥ میکروب‌ها (قارچ، باکتری و ویروس) فعال است. کلر برای ضدعفونی آب استخر و آب آشامیدنی استفاده می شود و همچنین از پرکلرین، برای ضدعفونی سبزی‌ها و میوه استفاده می‌شود.

ویژگی های یک ماده ضدعفونی کننده مناسب عبارتند از:

1- طیف گسترده داشته باشد و بتواند گستره وسیعی فعالیت ضدمیکروبی را دارا باشد.

2- سریع الاثر باشد یعنی در حداقل زمان بر اساس تعاریف موجود در منابع (مانند CDC) عمل نماید.

3- باقیمانده نداشته باشد و اثری روی سطوح نگذارد.

4- توسط عوامل محیطی تحت تاثیر قرار نگیرد. باید در حضور مواد آلی (مانند خون، خلط، مدفوع) اثر خود را حفظ کند و سازگار با صابون، مواد شوینده و سایر مواد شیمیایی که استفاده می گردند باشد.

5- کمترین سمیت را داشته باشد.

6- سازگاری با سطوح داشته باشد و به سطوح و تجهیزات پزشکی آسیب نرساند.

7- تداوم فعالیت ضد میکروبی داشته باشد به گونه ایی که باقی مانده آن، اثرات ضد میکروبی روی سطوح داشته باشد.

8- استفاده از آن آسان باشد. باید در شکل های مختلف، مانند دستمال مرطوب (بزرگ و کوچک)، اسپری، پرکردن مجدد، در دسترس باشد. دستورالعمل ها استفاده باید ساده و حاوی اطلاعات در مورد تجهیزات حفاظتی شخصی مورد نیاز باشد.

9- بوی قابل قبول داشته باشد. باید بوی آن قابل تحمل جهت افراد استفاده کننده باشد.

10- مقرون به صرفه باشد و استفاده از آن از نظر اقتصادی توجیه پذیر باشد.

11- باید محلول در آب باشد.

12- ثبات داشته باشد. باید در شکل غلیظ و پس از رقت، پایدار باشد.

13- خواص ضدعفونی کنندگی قابل قبول داشته باشد.

14- غیرقابل اشتعال باشد، باید نقطه اشتعال آن بالای 150 F یا 65 درجه سانتی گراد باشد.

انواع محلول ضدعفونی کننده به دو دسته مخصوص سطوح و دست تقسیم می شوند که مواد ضدعفونی کننده مختص سطوح به هیچ عنوان نباید برای دست استفاده شود.

درصد الکل موجود در ضدعفونی کننده‌های الکلی که برای سطوح استفاده می‌شود، بیشتر از درصد الکل موجود در مواد ضدعفونی کننده مخصوص تماس با دست است و گاهی هم ترکیب الکل صنعتی یا متانول داخل ترکیبات ضدعفونی کننده‌های سطوح است، بنابراین اصلا توصیه نمی‌شود که از این ترکیبات برای تماس با دست استفاده شود.

نحوه استفاده از محلول ضدعفونی

برای ضدعفونی کردن دست ها بهتر است وقتی ژل یا محول ضد عفونی کننده را به دست ها می زنند دست هایشان را به سمت چپ و راست حرکت دهند تا دست ها خشک شود و یا اینکه فرصت کافی به مدت حداقل ۳۰ ثانیه روی پوست دست باقی بماند.

زمانی که از ضدعفونی کننده های سطوح استفاده می شود، باید حداقل ۳۰ ثانیه روی سطح بماند که فرصت برای از بین بردن ویروس وجود داشته باشد، بعضی از افراد به محض آن که مواد ضدعفونی کننده را روی سطح اسپری می کنند، بلافاصله این مواد را خشک می کنند که این روش سبب می شود فرصت کافی برای از بین بردن ویروس از ماده ضدعفونی کننده گرفته می شود، درحالی که باید بین ۳۰ تا ۴۰ ثانیه ماده ضدعفونی کننده روی سطح باقی بماند و بعد اقدام به خشک شدن آن کنند.